A Bia là tên một quả đồi nằm giữa những đồi núi của dãy Trường Sơn hùng vĩ thuộc xã Hồng Bắc, huyện A Lưới. A Bia có một vị thế đặc biệt trong cuộc chiến tranh xâm lược của quân đội Mỹ ở miền núi tỉnh Thừa Thiên Huế. Chính địa danh này đã để lại nhiều di chứng khủng khiếp nhất của lịch sử quân đội viễn chinh Hoa Kỳ.
Sau thắng lợi của quân và dân ta trong cuộc Tấn công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968 ở thành phố Huế, địch tập trung một lực lượng lớn quân Mỹ, ngụy đến Thừa Thiên Huế. Chúng liên tiếp mở các chiến dịch bình định ở đồng bằng, hình thành được thế phân tuyến, kiểm soát được vùng đồng bằng và thành phố, ngăn chặn vùng giáp ranh, đánh phá liên tục miền núi, đường Trường Sơn, các kho tàng… Ra sức ngăn chặn sự chi viện của hậu phương miền Bắc cho chiến trường miền Nam.
Tháng 4/1968, quân đội Mỹ phản kích ồ ạt lên miền núi phía Tây tỉnh Thừa Thiên Huế, đánh phá nhiều vùng có tuyến đường hành lang chiến lược 559 đi qua; chúng chiếm các cao điểm: Hòn Vượn, Bạch Mã, Động Tranh, Cô Ca Va, Cốc Bai, A Túc… Nhưng đã nhiều lần bị quân ta đánh trả quyết liệt, làm thất bại kế hoạch đánh chiếm hậu cứ kho tàng và đường vận tải huyết mạch của quân giải phóng. Đặc biệt là trong trận quyết tử với quân ta tại dãy núi Cô Ca Va vào tháng 2/1969.
Cay cú trước thất bại ở Cô Ca Va và không từ bỏ âm mưu đánh vào đường tiếp tế và kho dự trữ hậu cần của quân giải phóng. Ngày 10/5/1969, Bộ Tư lệnh quân đội Mỹ ở miền Nam Việt Nam và Bộ Tư lệnh hành quân quân đội Sài Gòn quyết định mở cuộc hành quân mang mật danh “Tuyết trên núi Apát” (Apache Snow) với lực lượng 5 tiểu đoàn (gồm các tiểu đoàn 1, 2, 3) thuộc lữ đoàn 187, sư đoàn 101 lính dù Mỹ, 2 tiểu đoàn thuộc sư đoàn 1 quân đội Sài Gòn, đánh ra thung lũng A Lưới - A Bia, trong đó trọng điểm là đồi A Bia. Lực lượng tham gia chiến trang gồm các loại máy bay B52, phản lực, trực thăng; các loại bom đào, bom phát quang dọn bãi, trận địa pháo trên các căn cứ Cu Pung, Âr Lau, Ta Téc, A Co, Tà Bạt đồng loạt trút đạn xuống A Bia, các đồi 400, 500 ở phía Đông. Ỷ vào thế quân đông, dựa vào chiến thuật “trực thăng vận”, mục tiêu của cuộc hành quân này nhằm vào vùng trú quân của Bộ Tư lệnh Quân khu Trị Thiên Huế, cắt đứt đường tiếp tế của Quân khu cho thành phố Huế và huyện Phú Lộc, đánh vào con đường tiếp tế đi Quảng Nam - Đà Nẵng và kho tàng của quân ta trong vùng.
Được máy bay yểm trợ, quân Mỹ ngụy tiến lên A Bia qua mõm đồi thấp 49 từ dưới đánh lên hòng đẩy dần quân ta về phía núi cao sang nước bạn Lào. Đồi A Bia lúc này là nơi đóng quân của lực lượng bộ đội Trung đoàn 6 (Trung đoàn Phú Xuân), Trung đoàn 3 (Sư đoàn 324), các lực lượng bộ đội địa phương và dân quân du kích miền Tây A Lưới. Để tập tan âm mưu của Mỹ - ngụy, du kích và bộ đội địa phương huyện A Lưới đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực kịp thời bám sát mục tiêu đánh quân địch, chặn từng bước tiến, gây cho quân địch nhiều tổn thất; nhiều đơn vị bộ đội và du kích của quân ta đã chốt sẵn trên nhiều mõn đồi, đợi quân địch đến gần đánh tạt vào đội hình của chúng, liên tiếp bị chặn đánh, bị tổn thất, quân đội Mỹ phải tăng viện nhiều lần, dùng phi pháo, máy bay ném bom rãi thảm vùng núi A Bia, nhưng chúng không chiếm được mục tiêu. Sau hơn một tháng giằng co với địch, quân ta đã tiêu diệt và loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn tên, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh. Trung tướng Menvin Daixơ, tư lệnh lữ đoàn 3 sư đoàn 101 của quân Mỹ bị thương nặng. Buộc quân Mỹ phải rút lui khỏi A Bia, chấp nhận sự thất bại nhục nhã ở chiến thuật này.
Chiến thắng đồi A Bia đã làm chấn động dư luận thế giới và Quốc hội Mỹ. Đồi A Bia trở thành tử địa, là nỗi kinh hoàng của các sĩ quan và binh lính Mỹ. Ngọn đồi này, sau trận đánh được người Mỹ gọi là “Đồi thịt băm” - Hamburger Hill như một cách thể hiện độ khốc liệt và thương vong cao của lính Mỹ.
Thắng lợi ở A Bia không những có ý nghĩa về quân sự mà còn làm dao động, phân hóa nội bộ quân Mỹ và thúc đẩy nhân dân đồng bằng đánh phá kế hoạch bình định của quân địch quyết liệt hơn. Thắng lợi to lớn đó đã đánh dấu sự thất bại âm mưu của quân địch định tiến sâu vào đánh phá căn cứ miền núi của quân ta, buộc phải bỏ ý định chốt tuyến trên, lùi về phòng thủ tuyến giữa, làm thất bại chiến lược phòng ngự từ xa của Bộ chỉ huy quân đội Mỹ.
Với tầm vóc và dấu ấn lịch sử của quân và dân ta tại đồi A Bia, ngày 03/12/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ra Quyết định số 3082/QĐ-BVHTTDL về việc xếp hạng Địa điểm chiến thắng đồi A Bia là di tích lịch sử cấp Quốc gia.