Cách trung tâm thành phố Huế khoảng 7 km theo hướng Đông Nam, chúng ta sẽ đến với di tích nhà lưu niệm của đồng chí Nguyễn Chí Diểu, tại làng Thanh Tiên, xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Ðồng chí Nguyễn Chí Diểu (1908 - 1939), người chiến sĩ Cộng sản, nhà cách mạng ưu tú những năm đầu thế kỷ XX, đã có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Năm 1928 đồng chí tham gia Ủy viên kỳ bộ Tân Việt cách mạng Ðảng Trung kỳ. Năm 1929 đồng chí được tổ chức cử vào Sài Gòn hoạt động.Tháng 10/ 1930 đồng chí bị thực dân Pháp bắt và giam tại Khám Lớn - Sài Gòn. Ngày 9/5/1933 đồng chí bị địch kết án khổ sai chung thân và bị đày ra Côn Ðảo. Tháng 6/1936 trở về Huế chưa được bao lâu, đồng chí lại tham gia Ban chấp hành Trung ương Ðảng và được phân công phụ trách miền Trung. Ðồng chí từ trần vào ngày 15/9/1939 vừa lúc mới 31 tuổi. Đồng chí được đưa lên an táng tại nghĩa trang mang tên cụ Phan Bội Châu, số 5 đường Thanh Hải, phường Trường An, thành phố Huế.
Với những công lao đóng góp to lớn của đồng chí Nguyễn Chí Diểu trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Năm 1991 di tích nhà lưu niệm của đồng chí Nguyễn Chí Diểu được Bộ văn hóa thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ra quyết định số công nhận là di tích Lịch sử văn hóa Quốc gia. Đó là một ngôi nhà rường ba gian, hai chái mái lợp tranh, cửa bảng khoa. Nguyên trước đây được ông nội Nguyễn Chí Diểu xây dựng, trải qua thời gian do chiến tranh, thiên tai ngôi nhà đã bị sụp đổ. Năm 1929 anh trai của đồng chí Nguyễn Chí Diểu là ông Nguyễn Chí Thống đã cho xây dựng lại trên nền củ. Hiện nay, đến tham quan Di tích nhà lưu niệm Nguyễn Chí Diểu, tại làng Thanh Tiên, chúng ta thấy trong nhà sắp đặt rất đơn giản, phần nào phản ánh về cuộc sống giản dị của một nhà cách mạng. Ở bên trong gian chính giữa được thiết một án thờ để thờ đồng chí Nguyễn Chí Diểu và những người thân, bên ngoài đặt bộ bàn ghế để làm nơi tiếp khách. Gian bên trái đặt bộ phản gỗ. Gian bên phải đặt cái sập gỗ, trước đây gia đình để đựng lúa và cũng là nơi nghỉ ngơi của đồng chí Nguyễn Chí Diểu trong những năm tháng hoạt động tại quê nhà. Từ nhà trên xuống nhà bếp bằng một cửa hông, trước đây nhà bếp có một căn hầm bí mật, nay không còn nữa.
Di tích nhà lưu niệm của đồng chí Nguyễn Chí Diểu - Ảnh: Ngọc Kiêm
Năm 2005, nhân kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng quê hương Thừa Thiên Huế, khu di tích Nhà lưu niệm đồng chí Nguyễn Chí Diểu đã được tu bổ, đồng thời mở rộng xây mới thêm một số công trình hạng mục bao gồm: nhà trưng bày bổ sung di tích, bia tưởng niệm, cổng tam quan, hệ thống sân vườn, cây cảnh, tường thành,… để có diện mạo như ngày hôm nay.
Phát huy truyền thống yêu nước và tuổi trẻ nhiệt huyết của đồng chí Nguyễn Chí Diểu. Ngày nay, Khu di tích lịch sử văn hóa nhà lưu niệm Nguyễn Chí Diểu trở thành địa chỉ tham quan hấp dẫn, là nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, nhất là học sinh, sinh viên.